Bệnh nhân tổn thương não, phải thở máy do ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử – Ảnh: D.LIỄU
Trong năm 2023, cả nước có gần 1.300 ca nhập viện sau khi sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN). Trong đó nhiều ca cấp cứu ngộ độc, tổn thương phổi cấp, đột quỵ não…
Đột quỵ não, tổn thương phổi vì TLĐT
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn bày tỏ quan ngại về việc người dùng TLĐT, TLNN gia tăng thời gian qua, đặc biệt là trẻ em, trẻ vị thành niên.
“TLĐT, TLNN mặc dù chưa được phép nhập khẩu, quảng cáo hoặc bán tại Việt Nam nhưng tỉ lệ sử dụng các sản phẩm này đã có sự gia tăng nhanh trong thời gian qua. Đặc biệt là ở học sinh phổ thông trung học tại khu vực thành thị.
Các cơ quan chức năng đã cảnh báo về tình trạng lợi dụng TLĐT để sử dụng ma túy trái phép. Các bệnh viện ghi nhận các tình trạng nhập viện có liên quan đến TLĐT, trong đó có ngộ độc, loạn thần và ngộ độc ma túy”, ông Thuấn nhấn mạnh.
Theo thống kê của Bộ Y tế, số trẻ vị thành niên sử dụng TLĐT gia tăng nhanh chóng: năm 2019, khoảng 2,6% học sinh Việt Nam từ 13-17 tuổi sử dụng TLĐT. Đến năm 2022, tỉ lệ sử dụng ở trẻ vị thành niên là học sinh 13-15 tuổi là 3,5% (4,3% nam và 2,8% nữ).
Theo kết quả sơ bộ của điều tra tại 11 tỉnh/thành phố năm 2023, tỉ lệ sử dụng ở học sinh 13-17 là 8,1%; tỉ lệ sử dụng ở các thành phố lớn và thành thị cao hơn so với nông thôn; sử dụng ở nữ giới cao (4,3% ở nữ giới tuổi 11-18, 11 tỉnh/thành phố năm 2023).
Ông Hà Anh Đức, cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế), cho hay tác hại ban đầu của TLĐT đã được ghi nhận tại Việt Nam. Theo báo cáo từ gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong năm 2023 có 1.224 ca nhập viện do sử dụng TLĐT, TLNN.
“Bệnh nhân nhập viện với triệu chứng dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp và cả đột quỵ não. Số ngày điều trị trung bình từ 1-6 ngày. Đặc biệt, sau điều trị khoảng 5% ca bệnh có di chứng.
Trong số người nhập viện có 5,8% người dưới 18 tuổi; 10,5% là nữ; 6,6% sử dụng TLĐT lần đầu tiên và có tới 89,6% sử dụng kép (có sử dụng cả thuốc lá thông thường)”, ông Đức nói và cho rằng đây là con số thống kê được, có thể còn nhiều ca bệnh chưa được thống kê.
Chứa nhiều chất độc
Theo ThS Nguyễn Tuấn Lâm – chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, TLĐT có tới gần 20.000 loại hương vị khác nhau được sử dụng làm tăng tính hấp dẫn, tăng nguy cơ mất an toàn.
TLĐT chứa nhiều chất độc giống như thuốc lá, thành phần chất ô nhiễm, kim loại chì, bạc, thủy ngân… gây ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể. Trong đó, TLĐT làm suy giảm chức năng phổi do tắc nghẽn; tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, rối loạn chức năng mạch máu, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim…; thậm chí làm tổn thương DNA gây tăng nguy cơ ung thư, tăng kháng hóa trị liệu.
Ông Lâm dẫn chứng TLĐT gây nhiều tác hại cấp tính nguy hiểm, đặc biệt là hội chứng tổn thương phổi do TLĐT – EVALI. Theo báo cáo của CDC Hoa Kỳ, đã có 68 ca tử vong do hội chứng này tại 29 tiểu bang.
Trà trộn ma túy vào TLĐT
Không chỉ gây tác hại đến sức khỏe tương tự thuốc lá thông thường, TLĐT còn tiềm ẩn nguy cơ núp bóng ma túy. Thượng tá Nguyễn Duy Trung – Cục Phòng, chống tội phạm về ma túy, Bộ Công an – cho hay việc trà trộn ma túy vào TLĐT rất đáng lo ngại.
“Nếu trước đây, các sản phẩm TLĐT chủ yếu được nhập lậu, xách tay thì 2 năm trở lại đây các đối tượng đã nhập lậu các bộ phận sản phẩm, nhập lậu chất ma túy. Sau đó tổ chức pha chế, sản xuất TLĐT có chứa chất ma túy và rao bán tại thị trường Việt Nam với số lượng rất lớn.
Năm 2023, chúng tôi đã phát hiện, triệt phá kho sản xuất TLĐT có tẩm chất ma túy với số lượng lớn ở Hoàng Mai, Hà Nội. Tại đây, lực lượng phát hiện 3.500 sản phẩm TLĐT trộn ma túy, 84 lít tinh dầu có chứa ma túy và phụ kiện để làm 10.000 sản phẩm”, thượng tá Trung thông tin.
Thượng tá Trung cho hay các hoạt chất gây nghiện, ma túy “núp bóng” cho vào TLĐT chủ yếu là dòng cần sa tổng hợp. Đáng nói, các đối tượng thường xuyên thay đổi, sử dụng các chất ma túy mới, chưa được quy định trong danh mục chất ma túy. Tạo các sản phẩm TLĐT có thành phần chất ma túy mới nhằm tránh bị xử lý.
Ông Hà Anh Đức cũng cho hay thời gian qua Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân ngộ độc sau khi sử dụng TLĐT. Trong đó, nhiều bệnh nhân được xác định ngộ độc ma túy tổng hợp.
Gây tác động lớn, “hỏng” thế hệ trẻ
Bên cạnh các tác động đến sức khỏe, Bộ Y tế cũng đã có đánh giá tác động của TLĐT đối với xã hội, kinh tế và môi trường.
Theo TS Nguyễn Khánh Phương, viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), TLĐT không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có tác hại đến môi trường, kinh tế và xã hội.
Cụ thể, nồng độ nicotin, hóa chất, chất gây ung thư trong sol khí TLĐT thụ động vượt mức khuyến nghị của WHO, gây ảnh hưởng đến môi trường.
“Về tác động kinh tế đối với xã hội và hệ thống y tế hiện chưa được nghiên cứu đầy đủ do đây là các sản phẩm mới xuất hiện và nhiều tác hại chưa bộc lộ. Tuy nhiên, tác hại kinh tế của sử dụng TLĐT được nghiên cứu tại một số nước phát triển.
Trong đó, khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, nếu tác hại từ TLĐT chiếm 10% tổng chi phí hút thuốc lá truyền thống, thiệt hại kinh tế có thể thêm 42 tỉ USD. Những ước tính sơ bộ này gợi ý gánh nặng kinh tế tiềm tàng đáng kể từ chi phí chăm sóc sức khỏe do tác hại của TLĐT”, TS Phương cho hay.
Đối với tác động đến xã hội, TS Phương cho hay đây là vấn đề đáng quan ngại nhất. Với thiết kế của các sản phẩm TLĐT, các hình thức quảng bá hấp dẫn, dẫn dắt thế hệ người sử dụng nicotin mới, đặc biệt là thanh thiếu niên và nữ giới.
Các sản phẩm TLĐT thế hệ mới đa phần sử dụng muối nicotin nồng độ cao, dễ được hấp thu, giảm kích ứng họng và dễ đưa được hàm lượng nicotin cao vào một sản phẩm kích cỡ nhỏ.
Đồng thời, có bằng chứng đáng kể cho thấy TLĐT có nicotin gây nghiện ở người không hút thuốc và người trẻ dùng TLĐT có khả năng bắt đầu hút thuốc lá cao gấp 3 lần.
Cần cấm hoàn toàn thuốc lá thế hệ mới
TLĐT liên tục thay đổi hương liệu để “câu” người trẻ – Ảnh: NAM TRẦN
Đại diện Cục Phòng, chống tội phạm về ma túy nhận định cần sớm hoàn thiện chính sách pháp luật về TLĐT. Ông cho hay Bộ Công an đồng tình với đề xuất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo TLĐT, TLNN của Bộ Y tế.
“Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, thuốc lá thế hệ mới về cơ bản là độc hại, không có bằng chứng ít tác hại hơn thuốc lá thông thường. Đặc biệt, đối tượng tác động chủ yếu là giới trẻ, số người sử dụng ngày càng tăng.
Trong khi đó, kết quả thống kê của cơ quan công an cho thấy số vụ, số đối tượng, vật chứng phát hiện, bắt giữ tăng dần theo các năm. Việc các đối tượng lợi dụng tẩm ướp ma túy vào TLĐT để mua bán diễn biến ngày càng phức tạp.
Chỉ khi đưa vào mặt hàng cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu… thì mới có căn cứ xử lý đối với các hành vi có liên quan một cách thích đáng, có tính răn đe”, thượng tá Trung nhấn mạnh.
Về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, TS Nguyễn Nho Huy – phó vụ trưởng Vụ Giáo dục thể chất – đồng tình với đề xuất cấm hoàn toàn TLĐT, TLNN của Bộ Y tế. “Những bằng chứng cụ thể về tác hại của TLĐT đã rõ, cần cấm để bảo vệ thế hệ trẻ”, ông Huy nói.
Ông Trần Văn Thuấn cũng cho rằng Việt Nam cần có hành động mạnh mẽ để ngăn chặn thuốc lá thế hệ mới. “Trước mắt, Bộ Y tế đề xuất Quốc hội ban hành nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo TLĐT, TLNN và thuốc lá thế hệ mới khác trong khi Bộ Y tế xây dựng hồ sơ Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá”, ông Thuấn nói.
